Op 22 en 23 november vond de inmiddels 37ste HSN Conferentie Onderwijs Nederlands plaats aan de Erasmushogeschool in Brussel. Kijk op de website van de conferentie voor het programma. Deze website blijft nog een tijdje bereikbaar.
De HSN stelt de organisatie elk jaar een conferentiebundel samen. De Taalunie biedt alle conferentiebundels en alle afzonderlijke bijdragen aan in een digitaal archief.

Bekijk hier de bijdragen van de kolom Digitale Geletterdheid

Het programma had verschillende parallelle kolommen: Basisonderwijs, Lerarenopleiding basisonderwijs, Lerarenopleiding vo/secundair onderwijs, Hoger onderwijs, Middelbaar beroepsonderwijs, Literatuuronderwijs, Leesbevordering, Meertaligheid/OKAN, ISK, Digitale geletterdheid en didactiek, Taalbeschouwing, Taalvaardigheid vo/secundair onderwijs, Taal- en letterkunde, Taalontwikkelend lesgeven en Toetsing en evaluatie.

Karolien Vertriest en ik waren de leiders van de kolom Digitale geletterdheid & didactiek. Het was een drukbezochte stroom met mooie workshops en presentaties. Wij willen hier graag het programma en de presentaties met jullie delen. Binnenkort kan je alle presentaties downloaden, nu al een paar. Achter de titel staat dan een downloadlink. Kom regelmatig terug voor updates.

Vrijdag 22 november Digitale geletterdheid & didactiek

13.15 u. – Emmy Stevens. Bewust digitaal geletterd: hoe om te gaan met generatieve AI bij het schoolvak Nederlands? 
Bekijk hier de presentatie en hier de leeswijzer daarbij.

Welke kennis en vaardigheden zijn nodig om op een verantwoorde wijze met generatieve AI om te gaan? Sinds de komst van ChatGPT eind 2022 is dit een prangende vraag voor docenten geworden. Het ontwikkelen van digitale vaardigheden bij leerlingen is cruciaal om hen bewust te leren werken met AI, en vanwege de wisselwerking tussen digitale geletterdheid en traditionele lees- en schrijfvaardigheden is er belangrijke rol weggelegd voor het schoolvak Nederlands. In deze presentatie wordt besproken welke inzichten uit de taal- en letterkunde kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van digitale geletterdheid, en hoe deze inzichten vertaald kunnen worden naar het curriculum van het schoolvak. Dit wordt aangevuld met praktijkinzichten over generatieve AI, verzameld door middel van een surveyonderzoek onder docenten Nederlands van middelbare scholen in Nederland, met als doel om opvattingen uit theorie en praktijk zo goed mogelijk met elkaar te verbinden.

14.15 u. – Griet Bogaert. Digitale didactiek. Hoe? Zo!
Digitalisering, Digisprong, technologie en onderwijs … We hebben het er vaak over, maar wanneer zet je technologie nu beter wel en beter niet in? Hoe kan technologie je taalles versterken of zelfs transformeren?
Ontdek tijdens deze interactieve sessie hoe je digitale tools slim inzet om je lessen te verrijken. Naast een degelijke basis krijg je heel wat voorbeelden en kun je ideeën uitwisselen. We hebben het bijvoorbeeld over hulpmiddelen voor moeilijke lezers en verkennen AI-toepassingen voor schrijfoefeningen. Samen onderzoeken we hoe technologie kan bijdragen aan taalontwikkeling en hoe we alle leerlingen effectief kunnen betrekken. Verwacht geen knoppensessie of tooltjeskermis, wel een enthousiaste hands-on aanpak. Na deze sessie ga je vol nieuwe ideeën en met een bruikbaar kader terug naar je klas.
PS Ben je een digitale dummy of gebruik je al vaak technologie? Je eigen niveau maakt niet veel uit. Als je er maar zin in hebt!

15.45 u. – Jeroen Heremans. Podcasts inzetten in de klas
Podcasts zijn helemaal niet nieuw, maar de laatste jaren winnen ze aan populariteit. Zo’n podcast is eigenlijk niet meer dan radio op maat die je online kan beluisteren waar en wanneer je maar wilt. Ook een heleboel jongeren luisteren naar verschillende soorten podcasts en waarom zou je een podcast dan niet introduceren in de klas? Je kan bijvoorbeeld een lesonderdeel als podcast aanbieden of je leerlingen een podcast laten maken in plaats van de klassieke presentatie voor de klas. Tijdens deze presentatie zal je leren hoe je een podcast als leermiddel kan inzetten in de klas. Je krijgt een heleboel tips om zelf podcasts te maken. Je zal ook beter begrijpen hoe een podcast wordt opgebouwd en wat de uitdagingen zijn tijdens de opnames met leerlingen.

16.45 u. – Siebe Bluijs. De literaire verbeelding van ChatGPT: bewuste digitale geletterdheid in het literatuuronderwijs
Deze bijdrage richt de blik op de verbeeldingsschema’s rondom generatieve AI. Ik laat onder meer zien dat de interface van de chatbot ChatGPT leunt op de science fiction topos van de gedienstige robot. Ik bespreek vervolgens literaire teksten die deze topos problematiseren en aanvullen. Op die manier komt een didactiek in beeld die gericht is op bewuste digitale geletterdheid. Een dergelijke digitale geletterdheid biedt leerlingen het handelingsvermogen om de digitale toekomst mede vorm te geven. Ik laat zien dat het literatuuronderwijs unieke mogelijkheden biedt om het digitale heden te begrijpen en dat inzicht in de wisselwerking tussen verbeeldingsschema’s en technologische innovaties gebruikers in staat stelt om kritischer, bewuster en creatiever met digitale technologieën om te gaan.

Zaterdag 23 november. Digitale geletterdheid & didactiek

09.30 u. – Jeroen Clemens. Kritisch lezen op internet is cruciaal en steeds moeilijker. Een nieuwe uitdaging voor Nederlands. Bekijk hier de presentatie
Digitale media maken het steeds moeilijker feit en mening te onderscheiden. Ook de houding tegenover feiten is veranderd. Waarheid is in verval, alternative facts en wetenschap is ook maar een mening. Dit krijgt no=g te weinig aandacht bij Nederlands. 
In deze workshop kijken we naar de problemen en de mogelijkheden om bij Nederlands hier serieuze aandacht aan te besteden.
We kijken naar het probleem, de didactiek, koppeling met andere onderdelen van het vak en met andere vakken. Ook bekijken we leermiddelen waar we ons door kunnen laten inspireren.

10.30 u. – Thomas Vliebergh. AI voor de lespraktijk: tools voorbij ChatGPT
Bekijk de presentatie hier.
Tools voorbij ChatGPT die direct inzetbaar zijn in taalonderwijs. Intelligent online zoeken via antwoordmachines als Perplexity.ai om op nieuwe manieren tot lesinhoud te komen. Grote contextvensters hanteren in de nieuwste taalmodellen om volledige cursusinhoud te bevragen. AI-assistenten schrijven in mensentaal om beperkte problemen, zoals het organiseren van een onderwijsleergesprek, te begeleiden.
Een klein maar scherp overzicht van de allernieuwste inzichten op vlak van AI en taalonderwijs.

12.00 u. – Mariet Schiepers & Helena Van Nuffel. De taalleerkracht van de toekomst: robot of mens?
Hoe ziet de toekomst eruit voor ons taalonderwijs? Moeten we vrezen dat AI-robots het helemaal van ons gaan overnemen? Of mogen we hopen dat nieuwe technologieën ons zullen helpen om nog krachtiger onderwijs te bieden, op maat van elke leerling? En moeten we voor dat laatste echt wachten op de toekomst, of kan dat nu al?
In deze workshop maak je kennis met POL, een online voicebot waarmee jonge anderstalige nieuwkomers binnenkort hun spreekvaardigheid zullen kunnen oefenen. Aan de hand van POL en andere praktijkvoorbeelden willen we samen kritisch reflecteren over de impact van technologie op het taalleren. We bespreken wat de principes zijn van een taalkrachtige didactiek, en hoe je die door het doordacht inzetten van technologie met nog meer succes kan realiseren. We geven voorbeelden van sterke digitale leeractiviteiten die extra taalleerkansen creëren en bruggen bouwen naar andere vakken en naar de leefomgeving van je leerlingen buiten de school. We kijken daarbij vooral ook naar hoe jij als taalleraar het verschil kan blijven maken.

13.00 u. – Maarten Sprenger. Het 100 Queries project – online-informatie in de klas.
Download hier de presentatie.
Voor Slim Zoeken onderzochten Sprenger en Schnober de kwaliteit en bruikbaarheid van de eerste tien zoekresultaten in Google voor uiteenlopende informatieve zoekopdrachten van kinderen van acht tot twaalf jaar. Met dit project willen we enerzijds aantonen dat het zinloos is kinderen zomaar iets te laten googelen voor school, en anderzijds een begin maken met het beantwoorden van de vraag wat websearch tegenwoordig waard is, vooral ook vanuit de kant van het aanbod aan webcontent. We sluiten hiermee aan op een opleving in de kritische benadering van websearch voor gebruikers 1).
Daarnaast lijkt het gebruik van zoekmachines ondergeschikt te worden aan het gebruik van tools als ChatGPT. Maar niets is minder waar: juist generatieve AI moet worden gecontroleerd aan de hand van de werkelijke bronnen op het web.
Uit een lijst van 200 toevallige, authentieke queries kozen wij 100 zoekopdrachten met voldoende ontwerpvariatie. Queries, resultaatpagina’s en bijbehorende bronnen zijn voorzien van labels over metadata, relevantie, kwaliteit en moederbedrijven. Op de HSN presenteren wij onderzoeksconclusies en bespreken we mogelijke consequenties voor het onderwijs.
https://www.volkskrant.nl/wetenschap/voor-robots-door-robots-hoe-zoekmachines-lijden-onder-seo-spam~b712ea4b/ Citaat: “Tot nu toe was het bewijs voor de falende zoekmachines wat anekdotisch, maar recent werden de aannamen gestut door een Duitse wetenschappelijke publicatie.”